ایده اولیه مستند پروانگی
مستند «پروانگی» به کارگردانی سعید خجسته‌فر، با نگاهی پژوهشی و روایی به واقعه تاریخی تسخیر سفارت آمریکا در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ ساخته شده است. جرقه اولیه این اثر زمانی شکل گرفت که کارگردان در جریان پژوهشی فرهنگی با فیلم‌های آنالوگ ۸ میلی‌متری از حرکت گروهی دانش‌آموزان گرمساری به سمت تهران آشنا شد؛ تصاویری صامت که سفر پیاده آنان برای حمایت از دانشجویان پیرو خط امام را ثبت کرده بود. همین تصاویر، پایه شکل‌گیری مستندی شد که بعدها با روایت زندگی شهید مهدی رجب‌بیگی پیوند خورد.
تلاقی دو روایت تاریخی
در روند تحقیق، خجسته‌فر به اسناد و خاطراتی از شهید رجب‌بیگی دست یافت؛ دانشجویی که در بخش روابط عمومی دانشجویان پیرو خط امام نقش فعالی داشت. به‌طور اتفاقی، روایت زندگی او با روایت دانش‌آموزان گرمساری در نقطه‌ای مشترک به هم رسید؛ روز عاشورا در مقابل سفارت آمریکا. این هم‌زمانی، ساختار دوگانه مستند را شکل داد:
- روایت زندگی و مبارزات شهید مهدی رجب‌بیگی
- روایت حرکت دانش‌آموزان گرمساری تا تهران
این تلفیق، «پروانگی» را از یک مستند صرفاً پرتره یا گزارشی فراتر برده و به اثری چندلایه تبدیل کرده است.
پژوهش، بازسازی و چالش‌های تولید
برای تکمیل روایت، کارگردان علاوه بر منابع مکتوب، با خانواده شهید رجب‌بیگی و نزدیکان او گفتگو کرد. مادر شهید با همراهی و ایمان مثال‌زدنی در این پروژه حضور داشت و حتی خواهرزاده شهید در بازسازی بخش‌هایی از زندگی او ایفای نقش کرد. در بخش مربوط به دانش‌آموزان گرمساری نیز، خجسته‌فر با دشواری‌های متعددی روبه‌رو شد؛ برخی از همراهان آن سفر دیگر در قید حیات نبودند و برخی تمایلی به مصاحبه نداشتند. با این حال، حضور یکی از معلمان آن دوره که پس از سال‌ها به آموزش بازگشته بود، به تکمیل روایت کمک کرد.
روایت ساده برای نسل امروز
کارگردان تأکید دارد که «پروانگی» از شعارزدگی پرهیز کرده و با زبانی ساده و محاوره‌ای ساخته شده تا نسل جوان نیز بتواند با آن ارتباط برقرار کند. تصاویر آرشیوی نادر این مستند برای نسل انقلاب یادآور خاطرات آن دوران است و برای مخاطبان امروز، فرصتی برای درک بخشی از تاریخ معاصر ایران.
شهید رجب‌بیگی؛ الگویی برای نسل جدید
شهید مهدی رجب‌بیگی در این مستند نه‌تنها به‌عنوان یک فعال سیاسی، بلکه به‌عنوان فردی چندوجهی معرفی می‌شود؛ ادیب، شاعر، معلم و انقلابی که با آزاداندیشی و روشن‌بینی زیست. خجسته‌فر معتقد است بازخوانی زندگی چنین شخصیت‌هایی می‌تواند الگویی الهام‌بخش برای نسل امروز باشد.
ماندگاری پروانگی
این مستند طی سال‌های گذشته بارها از شبکه‌های مختلف تلویزیون پخش شده و همچنان مورد توجه قرار دارد. به گفته کارگردان، ماندگاری «پروانگی» بیش از آنکه به تکنیک‌های سینمایی وابسته باشد، به محتوای اثر و شخصیت شهید رجب‌بیگی بازمی‌گردد.
جمع‌بندی
مستند «پروانگی» با تلفیق دو روایت موازی از دانشجویان و دانش‌آموزان، تصویری تازه از واقعه تاریخی تسخیر سفارت آمریکا ارائه می‌دهد. این اثر نه‌تنها بازسازی زندگی شهید رجب‌بیگی است، بلکه نشان می‌دهد چگونه حرکت‌های مردمی و خودجوش در کنار تصمیم‌های دانشجویی، به خلق یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران انجامید؛ روایتی که همچنان برای نسل امروز آموزنده و الهام‌بخش است.
من فارغ‌التحصیل رشته زبان و ادبیات فارسی هستم و از همان دوران دانشجویی به نقد ادبی و دنیای کتاب علاقه‌مند بودم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۴ با نوشتن یادداشت‌ها و نقد کتاب در یک وبلاگ شخصی آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده و ویراستار با چندین نشریه فرهنگی و ادبی همکاری کردم و اکنون به عنوان دبیر سرویس ادبیات و هنر در یک مجله معتبر فرهنگ و ادب فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که پلی باشم بین نویسندگان و خوانندگان و آثار ارزشمند را به جامعه معرفی کنم.
Leave a Reply