انجمن قلم آمریکا هشدار داده حذف کتاب‌ها از کتابخانه‌های مدارس دولتی در دو سال اخیر به شکلی صعودی افزایش یافته و روندی نظام‌مند از محدودسازی دسترسی دانش‌آموزان به آثار ادبی و آموزشی شکل گرفته است. این پدیده فراتر از برخوردهای موردی والدین است و نشان‌دهنده تغییری ساختاری در سیاست‌گذاری فرهنگی و آموزشی برخی ایالت‌ها شده است.
وسعت پدیده و ارقام کلیدی
گزارش انجمن قلم نشان می‌دهد که در سال تحصیلی اخیر هزاران مورد حذف یا محدودسازی کتاب ثبت شده است؛ هر چند تعداد جدید نسبت به رکورد سال قبل کاهش نشان می‌دهد، اما همچنان به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از میانگین سال‌های قبل است و خبر از یک «عادی‌سازی نگران‌کننده» از منظر نهاد مدافع آزادی بیان دارد. حذف‌ها صرفاً محدود به یک یا دو کتاب نیست و موجی از عناوین مختلف از ادبیات بزرگسال تا ادبیات نوجوان و مانگا را در بر می‌گیرد.
نویسندگان و آثاری که بیشترین حذف را تجربه کرده‌اند
در گزارش نام چند نویسنده و آثاری که بیش از همه از دسترس مدارس خارج شده‌اند برجسته شده است. بیشترین فشارها بر آثار ژانرهای مختلف متمرکز است و نشان می‌دهد محدودیت‌ها نه بر حسب موضوع واحد، بلکه بر مبنای نگرانی‌های گسترش‌یافته اجتماعی و سیاسی اعمال می‌شوند.
- استیون کینگ با بیش از دوصد مورد حذف؛
- الِن هاپکینز و سارا جی. ماس نیز در صدر فهرست‌های چالشی قرار دارند.
این فهرست شامل نویسندگانی از ادبیات بزرگسال تا کتاب‌های نوجوان و مانگا می‌شود که نشان می‌دهد دامنه سانسور گسترده و متنوع است.
جغرافیای حذف کتاب و نقش سیاست ایالتی
برخی ایالت‌ها بیش از دیگران میزبان موج حذف کتاب بوده‌اند و مجموعه‌ای از قوانین و دستورالعمل‌های محلی یا ایالتی روند حذف را تسهیل کرده‌اند. این تغییرات مقرراتی و فشارهای محلی به بازتعریف سیاست‌های دسترسی عمومی به محتوا انجامیده و نقش قوه مجریه فدرال و دستورات اجرایی در این فرایند نیز مورد اشاره قرار گرفته است.
پیامدها برای مدارس و جامعه مدنی
محدودسازی سیستماتیک محتوا در مدارس پیامدهای بلندمدتی دارد: تضعیف تنوع منابع آموزشی، کاهش فرصت مواجهه نوجوانان با دیدگاه‌های مختلف و ایجاد فضایی که در آن گفت‌وگوی انتقادی و آموزش جامع آسیب می‌بیند. در سطح فرهنگی، این روند می‌تواند منجر به فروکاستن ادبیات به گزاره‌های مصوب و کاهش میدان تجربه‌های ادبی جوانان شود.
راه‌بردهای مقابله و سازگاری آموزشی
برای کاهش آثار منفی این پدید، ضرورت دارد نهادهای آموزشی، کتابداران مدرسه و جامعه مدنی سه اقدام را مد نظر قرار دهند:
- تقویت شفافیت در فرایندهای چالش و حذف کتاب؛
- توسعه منابع جایگزین و برنامه‌های سواد رسانه‌ای و ادبی برای دانش‌آموزان.
اجرای هم‌زمان این اقدامات می‌تواند از تمرکز تصمیم‌گیری بر سلیقه‌های محدود جلوگیری کند و دسترسی به منابع متنوع را حفظ نماید.
نتیجه‌گیری
افزایش حذف نظام‌مند کتاب‌ها در مدارس آمریکا موضوعی فراتر از نزاع‌های محلی است؛ این پدیده بازتابی از کشمکش بزرگ‌تر بر سر هویت فرهنگی، سیاست‌های آموزشی و مرزهای آزادی بیان است. واکنش مؤثر به آن نیازمند همگرایی بین نهادهای آموزشی، مدافعان آزادی بیان و جوامع محلی است تا مدارس همچنان فضایی برای مواجهه با ایده‌های گوناگون و تعلیم شهروندان منتقد باقی بمانند.
من فارغ‌التحصیل رشته زبان و ادبیات فارسی هستم و از همان دوران دانشجویی به نقد ادبی و دنیای کتاب علاقه‌مند بودم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۴ با نوشتن یادداشت‌ها و نقد کتاب در یک وبلاگ شخصی آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده و ویراستار با چندین نشریه فرهنگی و ادبی همکاری کردم و اکنون به عنوان دبیر سرویس ادبیات و هنر در یک مجله معتبر فرهنگ و ادب فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که پلی باشم بین نویسندگان و خوانندگان و آثار ارزشمند را به جامعه معرفی کنم.
Leave a Reply