نمایش "دن کامیلو" کوروش نریمانی؛ شاهکاری کمدی که در دوران طلایی تئاتر ایران خوش درخشید

نمایش "دن کامیلو"، اثر درخشان کوروش نریمانی، یکی از ماندگارترین تجربه‌های تئاتر کمدی اجتماعی در دهه ۸۰ شمسی است که با نگاهی عمیق و منتقدانه، مرزهای کمدی را بر صحنه‌های ایران جابجا کرد. این اثر که محصول گروه تئاتر "معاصر" بود، با الهام از داستان‌های جیووانی گوارسکی، اما با روایتی مستقل و نگاهی بومی، توانست مخاطبان و منتقدان را به یک اندازه تحت تاثیر قرار دهد و در دوران اوج و شکوفایی تئاتر کشور، جایگاهی ویژه برای خود رقم زند.

</p>

دن کامیلو: بازآفرینی خلاقانه روایتی کلاسیک بر صحنه تئاتر ایران

کوروش نریمانی در خلق "دن کامیلو"، با دستمایه‌ای از مجموعه داستان‌های کوتاه "دهکده کوچک دن کامیلو" اثر جیووانی گوارسکی آغاز کرد. این داستان‌ها تقابل طنزآلود کشیشی متعصب با شهرداری کمونیست و بی‌سواد را در یک دهکده کوچک ایتالیایی به تصویر می‌کشید. نریمانی اما با جسارت و خلاقیت، قصه‌ای کاملاً جدید، واحد و منسجم را برای صحنه تئاتر نوشت. او ضمن حفظ کاراکترهای اصلی، شخصیت‌های دیگری به داستان افزود و نمایشنامه را متناسب با سبک اجرایی گروهش طراحی کرد. تقابل میان "دن کامیلو" کشیش و "په‌پونه" شهردار که در نقطه اوج خود قرار دارد، با تولد فرزند شهردار و اصرار همسر کاتولیکش برای غسل تعمید نوزاد توسط دن کامیلو، وارد فاز تازه‌ای می‌شود. این کشمکش نه تنها اعتقادی و سیاسی، بلکه با لایه‌هایی از روابط ناسالم و فساد پنهان، ابعاد اجتماعی عمیق‌تری به خود می‌گیرد.

از تضاد ایدئولوژیک تا عمق فلسفی: لایه‌های پنهان در "دن کامیلو"

یکی از نوآوری‌های برجسته کوروش نریمانی در "دن کامیلو"، حضور فیزیکی و عینی کاراکتر حضرت مسیح بر صحنه بود. در روایت گوارسکی، مسیح تنها یک مجسمه و ندای وجدان "دن کامیلو" است، اما نریمانی با تجسم بخشیدن به او، بُعد فلسفی و اخلاقی نمایش را تقویت کرد. مسیح در این نمایش، از خطاهای "دن کامیلو" باخبر است و پیوسته سعی در هدایت او دارد، اما کشیش دین‌فروش و شهردار سیاست‌باز، غرق در تقابل‌های کودکانه و منافع شخصی خود هستند. نمادگرایی نیز در "دن کامیلو" به اوج خود می‌رسد؛ دوچرخه‌های بی‌کیفیت که میان کشیش و شهردار مبادله می‌شوند، نه تنها ابزاری برای کشمکش، بلکه نمادی از اختلاس و فساد پنهان هستند.

نریمانی "دن کامیلو" را تنها یک کمدی برای خنداندن نمی‌داند؛ او کمدی را رسالتی می‌بیند که با نگاهی موشکافانه و منتقدانه، نارسایی‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه را در قالبی شیرین و جذاب مطرح کند. از نظر او، تراژدی در دنیای امروز کارکرد گذشته خود را از دست داده و کمدی است که با درگیر کردن ذهن و اندیشه مخاطب، می‌تواند مفاهیم عمیق‌تری را انتقال دهد. این رویکرد، "دن کامیلو" را از کمدی‌های سطحی و بزن‌بکوب متمایز ساخته و به اثری با ارزش فکری بالا تبدیل کرده است.

"دن کامیلو" و دوران شکوفایی تئاتر دهه ۸۰ در تئاتر شهر

اولین اجرای "دن کامیلو" در سال ۱۳۸۴ (۲۰۰۵ میلادی) در تالار چهارسوی مجموعه تئاتر شهر به روی صحنه رفت. این دوره، اوج شکوفایی تئاتر ایران محسوب می‌شد؛ تئاتر شهر به‌عنوان قلب تپنده نمایش‌های جدی و پرمخاطب، هر شب میزبان اجراهایی با تنوع سبک و مضمون بود. "دن کامیلو" در این فضا، با استقبال بی‌نظیر تماشاگران مواجه شد و نامزدی و کسب عنوان نمایشنامه و کارگردانی برتر سال از سوی کانون ملی منتقدان و خانه تئاتر را برای کوروش نریمانی به ارمغان آورد. موفقیت خیره‌کننده "دن کامیلو" باعث شد تا در سال ۱۳۹۳ (۲۰۱۴ میلادی) و با تغییراتی در گروه بازیگران، این اثر در سالن اصلی تئاتر شهر بازتولید شود و بار دیگر مورد توجه عموم قرار گیرد.

چشم‌انداز آینده "دن کامیلو" و چالش‌های تئاتر امروز

کوروش نریمانی همواره بر لزوم امکان بازتولید آثار فاخر تئاتر تاکید دارد و "دن کامیلو" از جمله نمایش‌هایی است که او علاقه‌مند به اجرای مجدد آن است. با این حال، او نگران وضعیت فعلی تئاتر ایران، به‌ویژه مجموعه تئاتر شهر است. به گفته نریمانی، ناکارآمدی مدیریت فرهنگی و ساخت‌وسازهای بی‌ضابطه در اطراف تئاتر شهر، این بنای باشکوه را به تدریج از جایگاه خود دور کرده است. این وضعیت، آینده کمدی با کیفیت و اندیشه‌ورز را نیز تحت تاثیر قرار داده و مسیر را برای آثار نازل‌تر هموار می‌کند. با وجود این چالش‌ها، میراث "دن کامیلو" و دیگر آثار کوروش نریمانی، یادآور دوران طلایی تئاتر و اهمیت کمدی به‌عنوان ابزاری قدرتمند برای نقد اجتماعی است.

بازیگران و عوامل تولید نمایش "دن کامیلو" (دوره اول اجرا، سال ۱۳۸۴):

بازیگران: سیامک صفری، مهدی بجستانی، شهرام حقیقت دوست، رویا میرعلمی، محمدرضا جوزی، امیررضا دلاوری، فرزانه ارسطو.

دیگر عوامل:

طراح صحنه و لباس: پانته‌آ حمید خانی

طراح نور: میکاییل نجفی

مسئول صدا: پرویز آخوندزاده

دستیار اول کارگردان: علیرضا مهران

طراح پوستر، بروشور و اقلام تبلیغاتی: حسین نیلچیان

مدیر صحنه: مریم سپهری

"دن کامیلو" به‌عنوان نمونه‌ای درخشان از تئاتر کمدی با رویکردی اجتماعی و فلسفی، در تاریخ تئاتر معاصر ایران جایگاه ویژه‌ای دارد و همواره به‌عنوان معیاری برای سنجش کیفیت آثار کمدی در نظر گرفته خواهد شد.

مجله خبری فرهنگ و کتاب ( بوکی )

مطالب مرتبط

سیمین خانی

من فارغ‌التحصیل رشته زبان و ادبیات فارسی هستم و از همان دوران دانشجویی به نقد ادبی و دنیای کتاب علاقه‌مند بودم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۴ با نوشتن یادداشت‌ها و نقد کتاب در یک وبلاگ شخصی آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده و ویراستار با چندین نشریه فرهنگی و ادبی همکاری کردم و اکنون به عنوان دبیر سرویس ادبیات و هنر در یک مجله معتبر فرهنگ و ادب فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که پلی باشم بین نویسندگان و خوانندگان و آثار ارزشمند را به جامعه معرفی کنم.