کتاب «متولد بهمن» شامل خاطرات مرحوم اسفندیار قره‌باغی بخش قابل اعتنایی از تاریخ شفاهی موسیقی انقلاب را ثبت کرده است. روایت‌های این مجموعه تصویری زنده از سازوکارهای تولید موسیقی در سال‌های نخست انقلاب و نقش فعالان فرهنگی در شکل‌دهی به هویت صوتی آن دوران پیش چشم می‌گذارد.
اهمیت کتاب و سندیت خاطره‌ها
کتاب به‌واسطه گفتگوهای مفصل مصاحبه‌گر منشأ معتبری برای مطالعات تاریخ موسیقی انقلاب فراهم کرده است. ثبت این خاطرات نه فقط برای بازخوانی رویدادها بلکه برای درک سازوکارهای نهادی و میدانیِ آن دوران لازم است. نگاه جامعه‌شناسانه به تجربه‌های هنرمندان، نقش رادیو، فضای کمیته‌ای و تعامل میان هنرمندان و نهادهای رسمی، همه در این مجموعه قابل پژوهش‌اند.
داستان ضبط و اجرای سرود پیروزی
یکی از برجسته‌ترین بخش‌های خاطرات، روایت ضبط سرود «پیروزی» با آهنگسازی همایون رحیمیان و شعر مجتبی کاشانی است. این اثر در اواخر سال ۱۳۵۹ در یک استودیوی خیابان عباس‌آباد با حضور گروه کر ضبط شد و سپس بخش سُلو به صدای قره‌باغی اجرا شد. ترکیب دکلمه آغازین با امضای فریدون توفیقی و همراهی ارکستر سمفونیک در اجراهای بعدی به اثر جلال و ابهتی بخشید که هر بار در تالارها فضایی آئینی خلق می‌کرد.
روایتِ ضبط و اجرای این سرود نشان می‌دهد چگونه یک قطعه موسیقایی می‌تواند از استودیو به نمادی جمعی بدل شود و در مناسبات رسمی نیز جایگاه یابد؛ از پخش رادیویی تا اجرای زنده در تالار وحدت در حضور حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دوره ریاست‌جمهوری، این قطعه تبدیل به نشان‌دهنده‌ای از آرمان‌ها و حساسیت‌های آن دوره شد.
نفوذ سیاسی و آسیب‌پذیری فضای هنری
قره‌باغی نمونه‌ای از مواجهه هنرمندان با تلاش‌های نفوذ گروه‌های سیاسی در ساختارهای فرهنگی را بازگو می‌کند. حضور افرادی که به‌صورت پنهان یا با چهره‌ای رسمی سعی در القای ایدئولوژی خود از طریق سفارش سرود داشتند، هشدار تاریخی درباره آسیب‌پذیری فضاهای تولید فرهنگی است. این تجربه نشان می‌دهد که رادیو و دیگر پلتفرم‌های رسمی مخاطره‌های خاص خود را داشته‌اند و نیاز به شفافیت و داوری حرفه‌ای در تولیدات فرهنگی سابقه‌ای طولانی دارد.
عناصر یک سرود تاثیرگذار
- ترکیب شعر قوی و ملودی حافظه‌ساز
- آرایش اجرایی باشکوه و بهره‌گیری از ارکستر و دکلمه
پیام کاربردی و پیشنهادها
ثبت و انتشار این خاطره‌ها ضرورت حفظ حافظه فرهنگی است. پیشنهاد می‌شود مجموعه‌های صوتی و تصویری مرتبط با تولیدات آن دوره به‌صورت آرشیوی فراهم و در دسترس پژوهشگران و عموم قرار گیرد تا علاوه بر جلوگیری از فراموشی، امکان تحلیل تطبیقی و آموزشی نیز فراهم شود. همچنین برگزاری نشست‌های میان‌نسلی با حضور سازندگان و منتقدان می‌تواند پل‌هایی میان تجربه‌های تاریخی و نیازهای امروز موسیقی ایجاد کند.
ثبت روایت‌هایی مانند آنچه در «متولد بهمن» آمده است، تنها بازخوانی گذشته نیست بلکه فرصتی است برای فهم پیوند میان هنر، سیاست و اجتماع؛ امکانی که می‌تواند به شکل‌دهی مسئولانه‌تر به تولیدات فرهنگی امروز کمک کند.
من فارغ‌التحصیل رشته زبان و ادبیات فارسی هستم و از همان دوران دانشجویی به نقد ادبی و دنیای کتاب علاقه‌مند بودم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۴ با نوشتن یادداشت‌ها و نقد کتاب در یک وبلاگ شخصی آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده و ویراستار با چندین نشریه فرهنگی و ادبی همکاری کردم و اکنون به عنوان دبیر سرویس ادبیات و هنر در یک مجله معتبر فرهنگ و ادب فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که پلی باشم بین نویسندگان و خوانندگان و آثار ارزشمند را به جامعه معرفی کنم.
Leave a Reply