۴۴ سال فعالیت بی‌وقفه: میکائیل شهرستانی از «ارزش‌های نسبی» و زخم‌های تئاتر می‌گوید

میکائیل شهرستانی، هنرمند پیشکسوت و کارگردان نمایش این روزهای تئاتر شهر، یعنی «ارزش‌های نسبی»، بار دیگر زبان به گلایه گشود و از چهار دهه فعالیت بی‌وقفه خود در عرصه تئاتر ایران گفت که با کمترین حمایت‌ها همراه بوده است. اظهارات اخیر او نه تنها به چالش‌های تولید اثر اشاره دارد، بلکه وضعیت کلی تئاتر کشور را در هاله‌ای از ابهام و نگرانی فرو می‌برد.

نگاهی به نمایش «ارزش‌های نسبی»؛ کمدی در نقد سنت‌ها

نمایش «ارزش‌های نسبی» به نویسندگی نوئل کاورد، نویسنده نام‌آشنای بریتانیایی، که این شب‌ها در تالار سایه مجموعه تئاترشهر روی صحنه است، اثری کمدی با رویکردی انتقادی است. میکائیل شهرستانی، کارگردان این نمایش، محتوای آن را نقد طبقه اشراف و سنت‌های منسوخ‌شده‌ای می‌داند که آرام آرام در حال فروپاشی هستند و روزی باید منش‌ها و آرمان‌های نو جایگزین‌شان شود. به گفته وی، نمایشنامه با داستانی به‌ظاهر ساده، شخصیت‌ها را ناگزیر به کنار زدن نقاب‌هایشان می‌کند تا دروغ‌های پوشاننده زندگیشان آشکار شود. این اثر در نهایت به این نکته می‌رسد که هرچند نمی‌توان یک‌باره سنت‌ها را نفی کرد یا به آن‌ها تکیه مطلق داشت، اما تغییر باید از درون و با نفی باورهای نادرست آغاز شود تا به عدالت اجتماعی دست یابیم.

شهرستانی دلیل انتخاب این متن را مناسب بودن آن برای شاگردانش و تجربه ژانری تازه عنوان کرد. او همچنین اشاره کرد که برای تطابق با سلیقه و حوصله مخاطب ایرانی، تقریبا نیمی از متن اصلی با اجازه مترجم، مهدی فیاضی‌کیا، کوتاه شده است. این نمایش تلاش دارد با حفظ اصالت اثر، ارتباط عمیق‌تری با تماشاگر ایرانی برقرار کند.

۴۴ سال وقف تئاتر؛ میکائیل شهرستانی و غیاب حمایت‌ها

یکی از تلخ‌ترین بخش‌های گفت‌وگوی میکائیل شهرستانی، به روایت او از ۴۴ سال فعالیت مستمر در تئاتر ایران بازمی‌گردد. او با صراحتی کم‌سابقه اعلام کرد که در تمام این سال‌ها، چه در قامت بازیگر و چه به‌عنوان کارگردان و مدرس، هیچ‌گاه از حمایت‌های قابل توجهی برخوردار نبوده است. وی اظهار داشت: «منهای کمک هزینه‌هایی که هر از گاهی آن‌هم بعد از یک سال دریافت کرده‌ام که رقمش خجالت‌آور است، هرگز نه خواسته‌ام و نه برایم فراهم بوده است.» این جمله، عمق دغدغه و تنهایی هنرمندی را نشان می‌دهد که بیش از سه دهه به تربیت نسل جدید بازیگران و کارگردانان مشغول بوده اما بار مالی تولید آثارش را همواره خود به دوش کشیده است.

او تأکید کرد که فروش بلیت تنها بخشی از هزینه‌ها را جبران می‌کند و باید دستمزد طراحان و برخی بازیگران پخته‌تر را نیز از همین درآمد ناچیز بپردازد. وعده‌های بی‌سرانجام مسئولان، شرایط را برای هنرمندان مستقل طاقت‌فرسا کرده است و آن‌ها را در مسیر دشوار فعالیت هنری تنها می‌گذارد.

«دارم تمام می‌شوم»؛ زنگ خطر برای وضعیت تئاتر ایران

شهرستانی با لحنی سرشار از خستگی و ناامیدی، وضعیت کلی تئاتر ایران را «وخیم و ناهنجار» توصیف کرد. او تنها انگیزه‌هایش برای ادامه این مسیر دشوار را «تماشاگران نجیب و سخاوتمند تئاتر» و «جوانانی که به امید رسیدن به سوداهایشان نزدم می‌آیند تا اینکه بازیگر شوند» برشمرد. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که بسیاری از هنرمندان تئاتر با مشکلات مشابهی دست و پنجه نرم می‌کنند.

جمله تأثربرانگیز او، «دارم تمام می‌شوم»، هشداری جدی به جامعه هنری و مسئولان است که بی‌توجهی به پیشکسوتان و هنرمندان مستقل، می‌تواند به خاموشی تدریجی چراغ تئاتر بینجامد. این وضعیت نشان‌دهنده لزوم بازنگری در سیاست‌های حمایتی از هنر و هنرمندان است، به‌ویژه در بخش‌هایی مانند تئاتر که نیاز به حمایت‌های دولتی و خصوصی بیشتری دارد تا چراغ آن همچنان روشن بماند و نسل‌های آینده نیز بتوانند از تجربیات و آموزش‌های اساتید برجسته‌ای چون میکائیل شهرستانی بهره‌مند شوند.

بازیگران «ارزش‌های نسبی» و جزئیات اجرا

میکائیل شهرستانی در کارگردانی نمایش «ارزش‌های نسبی»، اهمیت ویژه‌ای به جزئیات بازی بازیگران قائل است. او با واکاوی کلمه به کلمه متن و اجرای الگو برای شاگردانش، آن‌ها را به سمت درک دقیق میزان و اندازه اکت‌ها هدایت کرده است. این رویکرد نیازمند تمرینات مکرر و طولانی، گاهی تا یک سال و هفته‌ای سه تا چهار جلسه بوده است تا بازیگران بتوانند به تصورات کارگردان نزدیک شوند و آموزه‌های خود را به بهترین شکل در صحنه نمایش پیاده کنند.

تیم بازیگری نمایش «ارزش‌های نسبی» را اسامی زیر تشکیل می‌دهند:

امیرحسین جمشیدی، علی اکبر زینلی، نسا بامداد، فاطمه سادات خاتمی، منصوره هروی، الهه سادات خاتمی، رعنا صفاری سیاهکلی، ابوالفضل برقی، رامین غلامی

رضا امانی، علی مزینی، میترا همایونفر، نرگس شاه چراغی، امیرحسین رفیعی، حامد رحمان پور، درسای سبحه، فاطمه امیرجان، پدرام کوهی و محمدرضا محبی

این نمایش که از ۲۲ مهرماه اجراهای خود را آغاز کرده، تا ۲۰ آبان‌ماه در تالار سایه مجموعه تئاترشهر میزبان علاقه‌مندان به هنر تئاتر خواهد بود و فرصتی برای تماشای حاصل تلاش یک‌ساله این گروه و تجربه هنری میکائیل شهرستانی فراهم می‌کند.

مجله خبری فرهنگ و کتاب ( بوکی )

مطالب مرتبط

سیمین خانی

من فارغ‌التحصیل رشته زبان و ادبیات فارسی هستم و از همان دوران دانشجویی به نقد ادبی و دنیای کتاب علاقه‌مند بودم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۴ با نوشتن یادداشت‌ها و نقد کتاب در یک وبلاگ شخصی آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده و ویراستار با چندین نشریه فرهنگی و ادبی همکاری کردم و اکنون به عنوان دبیر سرویس ادبیات و هنر در یک مجله معتبر فرهنگ و ادب فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که پلی باشم بین نویسندگان و خوانندگان و آثار ارزشمند را به جامعه معرفی کنم.