در سال‌های نه‌چندان دور، بازار نشر شعر با اشتیاق ناشران و خوانندگان گرم بود. ناشران برای چاپ مجموعه‌های شعری به دنبال شاعران می‌دویدند و تیراژها حتی به ده‌ها هزار نسخه می‌رسید. اما امروز، عکس این روند حکم‌فرماست: شاعران برای یافتن ناشر به تکاپو افتاده‌اند و نسخه‌های محدودِ چاپ‌شده به‌سختی به فروش می‌روند.
چالش‌های اصلی بازار نشر شعر
- تیراژ پایین مجموعه‌های شعری و محدودیت در گردش کتاب؛
- افت جایگاه کتاب در سبد خرید خانوارها به‌سبب مشکلات معیشتی و گرانی.
روایت عباس شاه‌زیدی
عباس شاه‌زیدی، شاعر و فعال ادبی، وضعیت فعلی نشر شعر را «بسیار نامساعد» توصیف می‌کند. او به تجربه شخصی‌اش اشاره می‌کند:
- در نمایشگاه کتاب تهران، ۳۰۰ نسخه از مجموعه «به افق باران» در چاپ اول عرضه شد و تقریباً تمام آنها فروخته شد. این تیراژ برای آثار شعری امروز بسیار کم تلقی می‌شود.
- به‌خاطر بحران اقتصادی و گرانی کاغذ، وزارت فرهنگ دیگر حمایتی از ناشران نمی‌کند و هزینه تولید بالا رفته است.
- دو مجموعه دیگر او، از جمله «خاموشی حرف ندارد»، بیش از یک سال است که در صف انتشار مانده‌اند و ناشران اولویت‌شان با آثار پرفروش یا کم‌هزینه است.
در دهه۸۰ تیراژ «به کسی دل باخته‌ام» به ۱۲ هزار نسخه رسید و در سال‌های بعد حتی تا چاپ سوم هم ادامه پیدا کرد. آن زمان کتاب در اولویت خرید خانواده‌ها بود و شاعران درآمد معقولی از حق‌التألیف‌شان داشتند؛ اما امروز حق‌التألیف هشت‌درصد پشت جلد کتاب در بهترین حالت به چهار پنج میلیون تومان می‌رسد و اغلب واریز نمی‌شود.
راهکارهای ارتقاء بازار نشر شعر
- تأسیس انتشاراتِ تعاونی و پشتیبانی مشترک شاعران و ناشران برای کاهش هزینه‌ها و افزایش تیراژ؛
- توسعه نسخه‌های دیجیتال همراه با بسته‌های صوتی و تصویری برای دسترسی ارزان‌تر و جذب مخاطب جدید.
جمع‌بندی و چشم‌انداز
ادبیات شعر برای برون‌رفت از این بحران به سازمان‌دهی جمعی، حمایت مالی دولتی و ورود فناوری نیاز دارد. پیشنهاد تأسیس صندوق حمایت از نشر شعر و برگزاری دائمی رویدادهای شعرخوانی می‌تواند مشارکت عموم را افزایش دهد. شاعران با شبکه‌سازی و ارائه مجموعه‌های دیجیتال-چاپی شانس بیشتری برای دیده‌شدن خواهند داشت؛ و در نهایت، وقتی فرهنگِ مطالعه مجدداً در اولویت خانواده‌ها قرار گیرد، دوباره روزهای طلایی نشر شعر بازخواهد گشت.
من فارغ‌التحصیل رشته زبان و ادبیات فارسی هستم و از همان دوران دانشجویی به نقد ادبی و دنیای کتاب علاقه‌مند بودم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۴ با نوشتن یادداشت‌ها و نقد کتاب در یک وبلاگ شخصی آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده و ویراستار با چندین نشریه فرهنگی و ادبی همکاری کردم و اکنون به عنوان دبیر سرویس ادبیات و هنر در یک مجله معتبر فرهنگ و ادب فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که پلی باشم بین نویسندگان و خوانندگان و آثار ارزشمند را به جامعه معرفی کنم.