نمایش «من» به نویسندگی و کارگردانی مصطفی هرآئینی از ۲۰ مرداد در کاخ هنر روی صحنه رفته است و با بهره‌گیری از کمدی گروتسک، دو شخصیتِ من و «من‌ِمن» را در واکاوی نظریه‌های فروید به چالش می‌کشد. صحنه‌آرایی حساب‌شده، اثری مینیمال اما ملموس خلق کرده و بازی ایمان صیاد برهانی و سپندار اعلم، تا انتها شما را در هارمونی روایتِ روان‌کاوانه همراه می‌سازد.
بازگشت به نظریه فروید
در پایه‌گذاری این اثر، نظریات زیگموند فروید درباره نهاد (اید)، خود (ایگو) و فراخود (سوپرایگو) الهام‌بخش بوده است. دو شخصیت:
- «من» که نماینده تلاش برای تعامل با واقعیت است
- «من‌ِمن» که نسخهٔ آرمانی اخلاقی و اجتماعی را تجسم می‌کند
در طول نمایش، همگرایی و تضاد این دو سویه‌ی شخصیتی، با ظرافت به تصویر کشیده می‌شود. نویسنده با چینش خرده‌پیرنگی دقیق، از کاشت ابهام و چندلایه‌گی روایت بهره می‌برد تا مخاطب در مرز معنا بایستد و هر لحظه امکان بازتعریف همذات‌پنداری به وجود آید.
صحنه‌آرایی و نورپردازی
در روزگار حذف اغلب دکوره‌ها از صحنه‌های ایرانی، «من» با صحنه‌آرایی غنی و طراحی لباسِ متناسب، جوی روان‌کاوانه می‌سازد. معماری صحنه، نورپردازی و میزانسن‌ها:
- فضایی بسته و آرامش‌گسل را بازنمایی می‌کنند
- هر حرکت بازیگران را زیر ذره‌بین روان مخاطب می‌گذارند
تزریق تصویر محدود اما موثر به نمایش، هرچند گاهی برای فهم لایه‌های پنهان اثر کافی نباشد، اما هماهنگی صحنه با متن باعث شده بی‌نیاز از صحنه‌های شلوغ، تمهیدات بصری در خدمت محتوا قرار گیرد.
بازی در دل متن
مسیر اکتشاف دو بازیگر در «من» دشوار است؛ شخصیتی بدون پیش‌پرده و اطلاعات محکم، هر غفلتی را در روایت پنهان می‌کند. ایمان صیاد برهانی و سپندار اعلم:
- از خودنمایی پرهیز کرده و در کمال منطق در متن حل می‌شوند
- در تک‌تک دیالوگ‌ها و سکوت‌ها، تنشِ فرویدین خود و فراخود را به نمایش می‌گذارند
بدون اغراق یا اغراق‌نمایی، این دو هر صحنه را به آزمونی برای کشف لایه‌های روانِ آدمی بدل می‌کنند.
نتیجه‌گیری
نمایش «من» ترکیبی از تأمل عمیق روان‌کاوانه و کمدی گروتسک است که مخاطب را نه‌تنها می‌خنداند، بلکه پس از پرده‌برداری از کنش‌های ناخودآگاه، تا ساعتی بعد درگیر خودش می‌سازد. اثری مینیمال در تعداد بازیگر، اما پرچالش در باور و معنا، که نشان می‌دهد چگونه با اتکا به متن و صحنه‌ای هوشمندانه می‌توان «خود» و «فراخود» را روبه‌روی هم گذاشت و تماشاگر را در میان این دو عنصر بنیادی فروید به تردید و تحسین واداشت.
من فارغ‌التحصیل رشته زبان و ادبیات فارسی هستم و از همان دوران دانشجویی به نقد ادبی و دنیای کتاب علاقه‌مند بودم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۴ با نوشتن یادداشت‌ها و نقد کتاب در یک وبلاگ شخصی آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده و ویراستار با چندین نشریه فرهنگی و ادبی همکاری کردم و اکنون به عنوان دبیر سرویس ادبیات و هنر در یک مجله معتبر فرهنگ و ادب فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که پلی باشم بین نویسندگان و خوانندگان و آثار ارزشمند را به جامعه معرفی کنم.
Leave a Reply