در میان نغمه‌های کهن ایران‌زمین، موسیقی مقامی خراسان جایگاهی ویژه دارد؛ نغمه‌هایی که نه‌تنها روایتگر تاریخ و فرهنگ‌اند، بلکه حامل مفاهیم عرفانی و آیینی‌اند. در تازه‌ترین اقدام میراث‌فرهنگی کشور، مقام موسیقایی «معراج‌نامه» از شرق خراسان، به شماره ۳۰۹۰ در تاریخ ۱۹ تیرماه ۱۴۰۴، در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ملی ثبت شد.
این مقام، که با روایت عروج پیامبر اسلام (ص) به معراج شکل گرفته، ترکیبی از آواز و ساز است و اغلب توسط استادان دوتارنواز منطقه اجرا می‌شود. «معراج‌نامه» نه‌تنها یک قطعه موسیقایی، بلکه آیینه‌ای از باورهای معرفتی مردم خراسان است؛ نغمه‌ای که در آن ذکر، ستایش، و سیر و سلوک عرفانی با زبان موسیقی بیان می‌شود2.
محمود طغرایی، رئیس اداره ثبت آثار تاریخی استان، این مقام را یکی از برجسته‌ترین جلوه‌های موسیقی معرفتی دانسته و تأکید کرده که ثبت ملی آن، زمینه انتقال بین‌نسلی و معرفی گسترده‌تر این میراث را فراهم می‌کند.
دو ویژگی متمایز «معراج‌نامه»:
- روایت‌گری عرفانی: این مقام با اشعار منظوم و نغمه‌های دوتار، داستان عروج پیامبر اسلام (ص) را به زبان موسیقی بازگو می‌کند و مفاهیم بلند عرفانی را در خود جای داده است.
- انتقال شنیداری نسل‌به‌نسل: برخلاف موسیقی مکتوب، مقام‌های خراسانی از طریق شنیدن و اجرا میان نسل‌ها منتقل شده‌اند، که نشان از پویایی و اصالت این سنت دارد.
با ثبت «معراج‌نامه» در فهرست میراث فرهنگی ناملموس، گامی مهم در حفظ و احیای موسیقی مقامی ایران برداشته شده است. این اقدام نه‌تنها به رسمیت شناختن یک سنت شنیداری است، بلکه دعوتی است به بازنگری در ظرفیت‌های فرهنگی مناطق مختلف کشور—ظرفیت‌هایی که می‌توانند در قالبی نو، به نسل امروز معرفی شوند و در حافظه فرهنگی ایران ماندگار بمانند.
من فارغ‌التحصیل رشته زبان و ادبیات فارسی هستم و از همان دوران دانشجویی به نقد ادبی و دنیای کتاب علاقه‌مند بودم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۴ با نوشتن یادداشت‌ها و نقد کتاب در یک وبلاگ شخصی آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده و ویراستار با چندین نشریه فرهنگی و ادبی همکاری کردم و اکنون به عنوان دبیر سرویس ادبیات و هنر در یک مجله معتبر فرهنگ و ادب فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که پلی باشم بین نویسندگان و خوانندگان و آثار ارزشمند را به جامعه معرفی کنم.