شهرها و روستاهای ایران این‌روزها با خشک‌سالی و کم‌آبی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، اما آن‌طور که شاهنامهٔ حکیم ابوالقاسم فردوسی به ما می‌آموزد، حل معماهای بزرگ طبیعت همیشه فراتر از محدودیت‌های ظاهری است. محمد رسولی، تاریخ‌دان و شاهنامه‌پژوه، معتقد است که فردوسی در ابیاتی از شاهنامه به وجود ظرفی اشاره می‌کند که بی‌پایان از آن آب ناب بیرون می‌آید. این تصویر نمادین، می‌تواند الهام‌بخش ما باشد تا با دانشی پیشرفته، روش‌هایی برای تولید پایدار آب بازخوانی کنیم.
بازخوانی زاویه پنهان شاهنامه
در یکی از غزل‌های شاهنامه می‌خوانیم که: «بیارند آن جام زر، پر از آب سرد همی خورد ز آن جام زر هر کس آب…» این بیت دو تأویل اصلی دارد:
- دانش عادی برای «رمزگشایی آب» کفایت نمی‌کند.
- راز تولید آب در دل طبیعت و درسی آشکار برای اهل قلم و دانش است.
رسولی تأکید می‌کند همین حکمت پنهان می‌تواند نقطه شروع «تولید آب از هوا» باشد و نهِ تمدن‌های از‌دست‌رفته را دوباره احیا کند.
علم امروز، احیای ایده‌های باستانی
پیشرفت‌های فناوری نشان داده که رطوبت هوا تا حد زیادی قابلیت تبدیل به آب آشامیدنی دارد. نمونه ساده آن یخ‌زدگی بدون افزودن آب در فریزر است.
- دستگاه‌های استخراج آب از هوا (Atmospheric Water Generators)
- تورهای جمع‌آوری شبنم در مناطق کوهستانی و سرد
این روش‌ها تنها نمونه‌ای از کاربرد عملی‌بخشیدن به «جام زر» فردوسی در جهان مدرن است.
مسیر پیش‌رو: تلفیق فرهنگ و فناوری
برای عبور از بحران بی‌آبی به‌جای تکیه صرف بر مخازن زودگذر، می‌توان:
- با بهره‌گیری از پژوهش‌های دانشگاهی و حمایت بخش خصوصی، دستگاه‌های بومی‌شده AWG طراحی و تولید کرد
- طرح‌های اجتمایی نصب «شبنم‌گیر» در سطوح شهری و کشاورزی را با مشارکت نهادهای محلی گسترش داد
شاهنامه به ما یادآوری می‌کند که هر گامی در راه فهم دوبارهٔ طبیعت، می‌تواند از متن حماسهٔ ملی برخیزد. بازخوانی آن نه تنها برای درک تاریخ، که برای یافتن راه‌حل بحران‌های امروز نیز چراغ راه است.
من فارغ‌التحصیل رشته زبان و ادبیات فارسی هستم و از همان دوران دانشجویی به نقد ادبی و دنیای کتاب علاقه‌مند بودم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۴ با نوشتن یادداشت‌ها و نقد کتاب در یک وبلاگ شخصی آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده و ویراستار با چندین نشریه فرهنگی و ادبی همکاری کردم و اکنون به عنوان دبیر سرویس ادبیات و هنر در یک مجله معتبر فرهنگ و ادب فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که پلی باشم بین نویسندگان و خوانندگان و آثار ارزشمند را به جامعه معرفی کنم.