«کتاب زندگی‌ها»ی مارگارت آتوود منتشر شد؛ نگاهی تازه به ابعاد پنهان ذهن خالق «سرگذشت ندیمه»

انتشار تازه‌ترین اثر مارگارت آتوود، نویسنده نام‌آشنای کانادایی و خالق رمان‌های پرفروش «سرگذشت ندیمه» و «چشم گربه»، بار دیگر توجه جامعه ادبی جهان را به خود جلب کرده است. این کتاب که «کتاب زندگی‌ها: نوعی خاطرات» نام دارد، اثری ۶۰۰ صفحه‌ای است که نه یک زندگینامه صرف، بلکه تأملات عمیق آتوود ۸۵ ساله را درباره مرگ، جایگاه زنان در جامعه، تأثیر نوشته‌هایش بر مسائل اجتماعی و مسیر پرفراز و نشیب زندگی هنری و شخصی او به نمایش می‌گذارد. این خاطرات مارگارت آتوود، روایتی منحصر به فرد از زبان یکی از بانفوذترین و بحث‌برانگیزترین نویسندگان معاصر است که او را از کودکی تا جایگاه کنونی‌اش در ادبیات جهان دنبال می‌کند.

«کتاب زندگی‌ها»: خاطراتی از جنس تأمل، نه تسویه‌حساب

مارگارت آتوود، نویسنده‌ای که همواره با نگاهی تیزبینانه به مسائل اجتماعی پرداخته، در این اثر جدید خود رویکردی متفاوت را در پیش گرفته است. او به صراحت بیان می‌کند که «کتاب زندگی‌ها» یک زندگینامه به معنای سنتی آن نیست که به «حسابرسی اعمال دیگران» بپردازد یا به دنبال آشکارسازی اسرار باشد. در مقدمه این اثر، آتوود تأکید می‌کند که پس از سال‌ها مقاومت در برابر درخواست ناشران برای نوشتن زندگینامه‌اش، تصمیم گرفته است «نوعی خاطرات» بنویسد؛ خاطراتی که بر مبنای آنچه به یاد می‌آورد، شکل گرفته، نه شامل تمام جزئیاتی که شاید فراموش شده یا نویسنده ترجیح می‌دهد به آن‌ها نپردازد. این رویکرد، کتاب را به داستانی درباره چگونگی خلق یک اثر ادبی و منابع الهام یک نویسنده تبدیل می‌کند و ماهیت منحصر به فرد خاطرات مارگارت آتوود را روشن می‌سازد. او نمی‌خواست نقش خود را به «حسابدار کثیف از نظر اخلاقی» تقلیل دهد، بلکه می‌خواست از زاویه دید یک خالق، به زندگی و هنر بپردازد.

بازتاب زندگی و جهان‌بینی مارگارت آتوود در ۶۰۰ صفحه

این بانوی ۸۵ ساله در «کتاب زندگی‌ها» مخاطب را به سفری از طبیعت بکر کانادا تا صحنه‌های بین‌المللی ادبیات می‌برد. خاطرات مارگارت آتوود، نه تنها لحظات خوش‌شانسی و موفقیت او به عنوان یک نویسنده برنده جوایز متعدد (مانند جایزه بوکر برای «آدمکش کور» و «وصیت‌ها») را در بر می‌گیرد، بلکه به لحظات ناامیدی، غم و خیانت نیز اشاره دارد. یکی از خاطرات واضح کودکی او که الهام‌بخش رمان «چشم گربه» نیز بوده، فریب خوردن توسط گروهی از دوستان است. او همچنین از ارتباط عمیق خود با والدین و شریک زندگی فقیدش، گریم گیبسون، سخن می‌گوید؛ پیوندی که در سفرها و ماجراجویی‌های مشترک از خلیج جورجیان تا ترینیداد و استرالیا استحکام یافت. آتوود اذعان دارد که مرگ والدین و دوستانش دلیل دیگری برای احساس آمادگی او برای نوشتن این خاطرات بوده و حتی اگر گیبسون (که در سال ۲۰۱۹ درگذشت) در قید حیات بود، شاید این کتاب را منتشر نمی‌کرد.

مارگارت آتوود و فمینیسم: برابری قانونی و نقد کلیشه‌ها

در گفتگویی که با انتشار «کتاب زندگی‌ها» انجام شده، مارگارت آتوود دیدگاه‌های صریح خود را درباره مفاهیمی چون شانس و فمینیسم مطرح کرده است. او در پاسخ به اینکه «فمینیست بزرگ» نامیده می‌شود، با احتیاط و ظرافت به تعدد تعاریف فمینیسم اشاره می‌کند و می‌گوید:

«باید کمی در استفاده از این کلمه مراقب باشیم، درست است؟ چون فکر می‌کنم کلمات مهم هستند. و این کلمه بیش از حد استفاده شده و برای انواع چیزها، مثلاً «کمونیست» و «مسیحی»، به کار رفته است.»

او بیان می‌کند که حداقل ۷۵ نوع مختلف فمینیسم وجود دارد.

آتوود خود را فمینیستی می‌داند که به «برابری در چارچوب قانون» علاقه‌مند است. این رویکرد عمل‌گرایانه، او را از برخی جریان‌های رادیکال‌تر که در «موج دوم فمینیسم» (دهه ۱۹۷۰) مطرح بودند، متمایز می‌کند، جایی که او خود را هرگز علاقه‌مند به پوشیدن یونیفرم یا پیروی از الگوهای خاص ندیده است. برای او، فمینیسم بیشتر یک مبارزه حقوقی و اجتماعی برای عدالت است تا یک سبک زندگی خاص.

«سرگذشت ندیمه» و رسالت دیستوپیا: هشدارهایی برای آینده

رمان «سرگذشت ندیمه»، یکی از تأثیرگذارترین آثار مارگارت آتوود، جامعه‌ای سرکوبگر و پدرسالار را به تصویر می‌کشد که همواره بحث‌های بسیاری را برانگیخته است. این رمان که الهام‌بخش سریال تلویزیونی موفقی نیز بوده، اوج نگاه دیستوپیایی آتوود به آینده را نشان می‌دهد. او در خاطرات خود و مصاحبه‌های اخیرش، بار دیگر بر نقش دیستوپیاها تأکید می‌کند. مارگارت آتوود معتقد است که دیستوپیاها «هشدار» هستند و هدفشان این است که مخاطب را متوجه «چاله‌های بزرگ در جاده پیش رو» کنند تا از افتادن در آن‌ها جلوگیری شود. این دیدگاه نشان می‌دهد که هدف آتوود از به تصویر کشیدن بدترین سناریوها، نه پیشگویی، بلکه برانگیختن تفکر و عمل برای جلوگیری از وقوع چنین آینده‌ای است. این بخش از خاطرات مارگارت آتوود به خواننده کمک می‌کند تا عمق تفکر پشت آثار او را بهتر درک کند و آن‌ها را از صرف قصه‌های تلخ آینده‌نگرانه فراتر بداند.

فراز و فرودهای ذهنی خالق «کتاب زندگی‌ها»

الهامات مارگارت آتوود از منابعی بسیار متنوع و گسترده نشأت می‌گیرد؛ از علم و تاریخ نظامی گرفته تا کتابچه‌های راهنما و طبیعت‌گردی. او خود اذعان دارد که «تقریباً هیچ حوزه دانشی وجود ندارد که برایش جالب نباشد»، به جز «مثلثات» که آن را «غیرقابل نفوذ» می‌داند و به شوخی از آن پرهیز می‌کند. در مورد خوداندیشی و تأثیر نوشتن این خاطرات بر نگاهش به زندگی، آتوود با شوخ‌طبعی پاسخ می‌دهد که در ۸۵ سالگی، فرد تقریباً می‌داند چگونه فکر می‌کند و نوشتن در این سن تغییر شگرفی در این زمینه ایجاد نمی‌کند. او زندگی خود را «خوش‌شانس» می‌داند، به دلیل زندگی در کشوری بدون جنگ و دست‌یابی به استقلال مالی از طریق نویسندگی و داشتن والدینی مهربان و حامی. این مجموعه خاطرات، در نهایت، پرتره‌ای تمام‌عیار از یک ذهن پویا و متفکر را به تصویر می‌کشد که همواره در پی درک پیچیدگی‌های انسان و جامعه بوده است، بدون اینکه خود را درگیر حساب‌وکتاب اعمال دیگران کند.

مجله خبری فرهنگ و کتاب ( بوکی )

مطالب مرتبط

سیمین خانی

من فارغ‌التحصیل رشته زبان و ادبیات فارسی هستم و از همان دوران دانشجویی به نقد ادبی و دنیای کتاب علاقه‌مند بودم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۴ با نوشتن یادداشت‌ها و نقد کتاب در یک وبلاگ شخصی آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده و ویراستار با چندین نشریه فرهنگی و ادبی همکاری کردم و اکنون به عنوان دبیر سرویس ادبیات و هنر در یک مجله معتبر فرهنگ و ادب فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که پلی باشم بین نویسندگان و خوانندگان و آثار ارزشمند را به جامعه معرفی کنم.